W drugiej połowie 2024 r. przeprowadziliśmy badania terenowe we wsi Nowica/Przyslup celem m.in. pozyskania informacji na temat byłych mieszkańców wsi i nieistniejących już dziś zabudowań. Zabudowania te – tradycyjne łemkowskie chyże z XIX i początków XX w. – będące charakterystycznym elementem krajobrazu łemkowszczyzny zostały m.in. utrwalone na fotografiach archiwalnych przez badaczy z Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku w 1974 r. (aktualnie skany tych fotografii w ilości ponad 100 sztuk znajdują się w posiadaniu Archiwum Nowicy-Przysłup prowadzonym przez naszą Fundację). Niestety pozostały jedynie fotografie domów bez informacji na temat ich mieszkańców. Informacje te, wraz z tymi dotyczącymi innych chyż we wsi – chcieliśmy pozyskać w trakcie badań terenowych.
Czy nam się udało? Wciąż żywa jest pamięć o dawnych budynkach i mieszkańcach wsi. Jednak są one często szczątkowe i sprzeczne. Uzyskane podczas badań informacje pozwoliły nam na stworzenie rysunkowej, etnograficznej mapy wsi. Kolejnym niewątpliwym sukcesem przeprowadzonych badań terenowych jest pozyskanie materiałów archiwalnych (głównie fotografii) dotyczących historii mieszkańców a także ich przymusowego wysiedlenia w ramach Akcji Wisła z 1947 r. w wyniku, której wieś Nowica wraz z przysiółkiem Przysłup opustoszały. Udostępnione przez mieszkańców fotografie zdigitalizowaliśmy, zarchiwizowaliśmy w Otwartym Systemie Archiwizacji i udostępniliśmy w Archiwum Nowica-Przysłup a także na portalu zbioryspoleczne.pl. Stworzyliśmy także ewidencję (Inwentarz), która jak mamy nadzieję przyczyni się do łatwego udostępniania i wiedzy o materiałach archiwalnych promujących także kulturę i tradycję etnicznej mniejszości łemkowskiej.
Innym efektem badań terenowych było stworzenie scenariusza teatralnego opartego o prawdziwe historie mieszkanek i mieszkańców wsi. Został ona napisany przez Reginę Pazdue przy współudziale Nikodema Kudłacika i następnie wyreżyserowany przez Reginę Pazdur i Małgorzatę Przędzak. W spektaklu wzięli czynny udział mieszkańcy wsi. Pisallismy o tym wielokrotnie – zapraszamy do czytania.
Jak wspominaliśmy w oparciu o badania terenowe powstała również etnograficzna rysunkowa mapa Nowicy – ale o tym już w kolejnym wpisie.
Tymczasem zapraszamy do zapoznania się z archiwalnymi fotografiami i Inwentarzem.
