Fundacja „Memo” otrzymała dotację z Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury w ramach Programu „Kultura ludowa i tradycyjna” na realizację projektu pt. „Mistrz Tradycji – Jerzy Mika z Wadowic”.
Garncarstwo do drugiej połowy XIX w. miało bardzo poważne znaczenie w całej Polsce. Na przełomie XIX i XX w. w ponad 900 miejscowościach były czynne warsztaty garncarskie, w 1950 r. odnotowano je w 350, a w 1970 r. jedynie w 200 miejscowościach [1]. Obecnie garncarstwo jest wymierającym rzemiosłem. Gdy w pierwszej połowie lat 50. ubiegłego wieku Ewa Fryś-Pietraszkowa prowadziła badania terenowe dotyczące garncarstwa w zachodniej części województwa krakowskiego (w tym na terenie obecnego powiatu wadowickiego), zanotowała, iż na przestrzeni ostatnich 30 lat doszło do zupełnego zaniku ośrodka garncarskiego w Wadowicach. W tym czasie na omawianym terenie z powodzeniem pracowali 3 garncarze w Andrychowie oraz jeden w Nidku [2]. Jednym z tych andrychowskich garncarzy był Jan Chmiel (1918–1976), który nauczył się garncarstwa od swego ojca Kazimierza (1880–1942) i razem ze swoim bratem Ludwikiem (1924–1996) kontynuował rodzinną profesję. Jan, który wychowywał się w domu rodzinnym w Andrychowie był laureatem konkursów garncarskich organizowanych przez Powiatową Radę Nadzorczą (PRN) w Wadowicach i Towarzystwo Miłośników Ludowej Kultury i Sztuki Góralskiej, Wydział Kultury Prezydium WRN w Krakowie i Pracownię Badania Sztuki Ludowej Instytutu Sztuki PAN (1961 r., II miejsce), a także konkursu w Rabce (1968 r., I miejsce). W 1963 r. zamieszkał w Wadowicach gdzie założył nową pracownię garncarską. Jerzy Mika (ur. 1951) w 1972 r. ożenił się z córką Jana Chmiela – Zofią. Jerzy Mika przyglądał się pracy teścia i u niego rozpoczął naukę garncarskiego rzemiosła. Po nagłej śmierci Jana Chmiela w 1976 r. przejął warsztat garncarski i samodzielnie zaczął produkować wyroby garncarskie kontynuując tradycję i tworząc własny rozpoznawalny styl. Ośrodek andrychowskiego garncarstwa znany w skali całego kraju jako ten, w którym tworzono charakterystyczne wytłaczane ozdoby wyrobów garncarskich upadł wraz ze śmiercią 3. wspomnianych garncarzy. To czego nauczył się od ojca w tej materii Jan Chmiel przekazał Jerzemu Mice, który do dnia dzisiejszego kontynuuje rodzinne tradycje w zakresie wyrobu m.in. bogato i w sposób unikatowy dekorowanych dzbanów zwanych „kalwaryjskimi” oraz tzw. „Żydów”. Mistrz zdobył wiele nagród i wyróżnień, m.in. I miejsce w konkursie na ludowe wyroby ceramiczne – Żywiec 1987 r., I miejsce w Wojewódzkim Konkursie Twórczości Ludowej w Niepołomicach w kategorii ceramiki tradycyjnej w 1998 r., III miejsce w konkursie „Kapliczka na przełom tysiąclecia” organizowanym przez Krakowski Oddział Stowarzyszenia Twórców Ludowych – Dobczyce 2000. Jerzy Mika jest dwukrotnym stypendystą Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w roku 2004 i 2006. W roku 2009 został odznaczony medalem „60-lecia Cepelii”, a w roku 2014 medalem „65-lecia Cepelii” za walkę o ginące piękno garncarstwa. Od 42 lat nieprzerwanie zajmuje się czynnie garncarstwem; od 2000 r. jest członkiem Stowarzyszenia Twórców Ludowych. Jest to ostatni tej klasy garncarz w regionie, który pragnie przekazać swoje umiejętności uczniowi gotowemu na naukę.
Zadanie ma zatem na celu wspieranie procesu transmisji niematerialnego dziedzictwa kulturowego: zanikającej sztuki rzemiosła tradycyjnie związanej z powiatem wadowickim jakim jest garncarstwo. Transmisja ta polega na bezpośredniej relacji mistrz uczeń oraz międzypokoleniowym przekazie zarówno wiedzy jak i umiejętności jaką mistrz Jerzy Mika dysponuje osobom (uczniom) szczególnie zainteresowanym praktyczną kontynuacją tej profesji wywodzącym się z tej samej wspólnoty i kultury lokalnej co mistrz. Prowadzenie nauki będzie odbywać się w warsztacie – przystosowanym do całorocznej pracy mistrza Jerzego Miki znajdującym się na jego wadowickiej posesji.
Jesteś zainteresowany rozpoczęciem nauki u Mistrza w okresie od kwietnia do listopada 2018 r. ? Napisz na adres fundacjamemo@gmail.com, lub zadzwoń do koordynatorki projektu Reginy Pazdur 531 245 785
[1] E. Fryś-Pietraszkowa, Garncarstwo, [w:] E. Fryś-Pietraszkowa, A. Kunczyńska-Iracka, M. Pokropek, Sztuka ludowa w Polsce , Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1988, s. 98.
[2] E. Fryś-Pietraszkowa, Garncarstwo ludowe w zachodniej części województwa krakowskiego od polowy XIX w. do czasów obecnych, niepublikowana praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. K. Moszyńskiego, obroniona na Uniwersytecie Jagiellońskim 24 czerwca 1955.
fot. w pracowni Jerzego Miki, 2018; R. Pazdur
